Tanık asker Mustafa Ö. (1330 - 2008) Urfa doğumlu. Urfa'da askerliğine başlayan tanık kısa süre sonra Dersim / Elazığ'a gönderiliyor ve 1937-38 yıllarında kılavuz şoför olarak Dersim'de askerlik yapıyor.
Söz konusu söyleşi bir yakını tarafından 1991 yılında hayatını kaydetmek amacıyla yapılan söyleşiden 11 dakika küçük bir Dersim askerlik anılarını kapsamaktadır. Söyleşi bir banta ses kaydı olarak yapılmış. Tanık asker hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak için Dersim Kultur und Geschichtszentrum (DKG) söyleşiyi yapan kişi ile bir mülakat gerçekleştirdi. Tanık asker söyleşisini daha iyi değerlendirmek için mülakattan öne çıkan bazı bölümleri de paylaşacağız.
Tanık asker Dersim 1937-38'e ilişkin detay vermiyor, ancak çok ciddi bir bilgi veriyor. Bu bilgi bir ilk daha önce çok kez farklı araştırmacılarca iddia edilse de somut bir kanıt yada belge sunulamamıştı. İlk defa bir tanık "Seyit Rıza'yı, Atatürk ile görüşmeye ben götürdüm" diyor.
Tanık asker yüzbaşı Kemal adında birinin Seyit Rıza'ya eşlik ettiğini anlatıyor. Bu güne kadar çok kez iddia edilse de "Mustafa Kemal Seyit Rıza ile görüştü mü?" sorusu ikna edici olarak cevaplanamadı. İlk defa Urfalı tanık asker Mustafa'nın tanıklığı ile bu iddia biraz daha somutlanmış oluyor.
Tanık asker "Seyit Rıza askeri harekatın bütün masraflarını ödemeyi teklif etti, Atatürk kabul etmedi" tezi o dönemde askerler arasında konuşulan "şehir efsanesi" olsa gerek. Seyit Rıza'nın ancak kendi ailesini geçindirebilecek ekonomik güce sahip olduğu bilinmektedir bu nedenle "harekatın masraflarını karşılamak gibi bir teklifte bulunması mümkün değildir. Diğer önemli bir olgu ise mahkeme ve idam süreci incelendiğinde "Ewladê Kerbelayme" haykırışıyla idam ipini kendisi boynuna geçiren Seyit Rıza tarzı ile bağdaşmadığı görülmektedir. Tanık asker bir kez mi birden fazla mı Seyit Rıza'yı arabasıyla götürüp götürmediği, Erzincan'dan Elazığ'a mı götürdüğü söyleşiden anlaşılmamaktadır.
"ÇOK ERMENİ VARDI"
Tanık askerin "çok ermeni vardı" söylemi askerlerin katliama motive edilmeleri için söylendiği muhtemeldir, daha önce Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi'ne konuşan Haydar Dede'de paralel anlatımda bulunmuştu.
"HAFIZASI İYİYDİ"
Söyleşiyi yapan kişi "Hafızası iyiydi bazı şeyleri tam hatırlayamasa ve isimleri karıştırsa da hafızası iyiydi, söyleşiden önce kendisine Yasin Süresini okuttum, ezbere okudu." Ancak tanık asker aradan geçen 53 yıl sonra bazı isimleri hatırlamakta zorluk çekiyor. Seyit Rıza'nın oğlu Hüseyin ile torunu Polat'ı karıştırıyor. Tanık Dersim üzerine çok nadiren konuşurmuş.
"KAYITTAN KESİLMELER Mİ YAPILDI?"
Ses kaydında kopukluk var acaba aradan bir şeyler mi çıkardınız sorumuza açıklıkla cevap vererek "Mustafa Ö. fazlaca yerinde durmazdı, kalkar tuvalete gider yada namaza giderdi, o gün iki kez söyleşiyi yarım bırakarak namaz kılmaya gitti. Seyit Rıza'nın torunu Polat'ın ismini namaz dönüşü hatırladı. O kalkıp giderken teybi kapatır, geldiğinde yeniden devam ederdim. Kopukluklar bu nedenle oluştu aradan bölümler çıkarmadım."
"İYİ BİR MÜSLÜMANDI AMA KÜRTLERİ SEVMEZDİ"
Söyleşiyi yapanın tanığı değerlendirmesi şöyle "Kürtleri sevmezdi, neden olduğunu bilmiyorum ama Kürtleri sevmezdi. Onları köylü, dağlı görürdü. Rüştiyeye kadar okumuş, eski ve yeni yazı bilirdi. İyi bir CHP'liydi ama çocuklarına öğretmedi."
"UYUYAMAZDI, KABUSLARLA UYANIRDI"
Uyku düzeni nasıldı sorumuza cevaben "Kabuslar görüyormuş, kabuslar görerek uyanılıyormuş. Geceleri uyuyamıyormuş, her gece iki duble içer bir de sinir habı alarak uyurdu. Eşi kendisine kızdığında ne yapayım uyuyamıyorum derdi."
DKG'DEN ÇAĞRI
Kısa süre önce yayınlanan tanık asker Mahmut T. Söyleşisi vesilesiyle çağrı yapan DKG "elinizde tanıklara ait söyleşi, fotoğraf, el yazması, anı gibi belgelerin, tanıkların o yıllar için anlattıklarına tanık olan tanıklar merkezimiz ile diyaloga geçsinler. Devletin inkarcı ve yasakçı tavrı ile Dersim'e ait bilgilerin kamuoyu ile paylaşılamayarak halkı karanlıkta bırakılıyor, bu inkarcılığa karşın herkes aydınlanma hareketine katkı sunabilir." Çağrısında bulundu. Bu çağrıya karşılık buldu ve 11 dakikalık tanık asker Mustafa Ö. söyleşisi ve 8 adet askerlik yıllarına ait fotoğraflar Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi'ne ulaştırıldı.
