Kara Çarşamba ya da Zazaca’daki adıyla Qerê Çarseme. Bu kadim gelenek yüzyıllardır Dersim’deki Aleviler için kutsal bir gün olarak kabul ediliyor. Bugün Dersim, Erzincan, Erzurum, Varto, Bingöl gibi bölgelerde yaşayan Aleviler arasında ‘Kara Çarşamba’ geleneği hala devam ediyor.
Eski takvime göre, Şubat ayının son çarşambası ile Mart ayının ilk iki çarşambası arasında kalan çarşamba günleri halk arasında “Kara Çarşamba” olarak adlandırılıyor.
Kara Çarşamba’nın uğursuzluğu daha çok Ana Fatma ile kurulan ilişkiyle özdeşleşmiştir. Ana Fatma Kerbela Hadisesi ile ilgili haberi bu çarşamba almıştır. Haber ona ulaştığında çamaşır yıkamak için kazanda su kaynatmaktaymış; haber sonrası kazanı ters çevirmiş.
Bu yüzden Kara Çarşamba’da çamaşır yıkanmaz, banyo yapılmaz ve yeni bir işe başlanmaz. Onun matemine dâhil olmak için bir gün oruç tutan kadınlar da vardır.
Bazı bölgelerde ise pirler kuşburnu (şilan) dallarından yapılan bir halkadan taliplerini dualar eşliğinde üç kez geçirirler. Bu sayede onlar kötülükler ve hastalıklardan korunmuş olurlar. Bazı yerlerde ev bacasının etrafına aile üyelerini temsilen akşamdan taşlar bırakırlar. Bir dahaki sabah, kimilerine göre ise 7 gün sonra, taşlar kaldırıldığında hangisinin altında böcek görülürse, o kişinin gelecek yılının bereketli geçeceğine inanılır.
Bu günün adı, "Qerê Çarseme" olup, "Bahar senligi" manasına gelmektedir. Keza "qerê" sözcüğü Kırmancki'de (Zazaca) "mor" bebzeri bir renktir ve asla "kara, siyah, yas" anlamına gelmemektedir. Bu anlamı buraya çekenler, kelimeyi hatalı tercüme etmekle kalmayıp, Alevi Islâm'daki Kerbela ve yas ile özdeşleştirmek istemektedirler. Oysa Islamiyet, kadim Raa Heq'i inancının yanında dünkü çocuk kalır. Duzgı'nın Khureş babası, Duzgı'nın yanında dünkü çocuktur. Ha keza Muzır'ın Sunni Ağası Muzır'ın elini öpün, kutsal, evliya, ermiş, wayirê mılaketi, keramet sahibi olan odur der...
Anlayacağınız, "hesavo khan" adıyla eski kullanduğımız takvime göre "Newe Marti" ile başlayan bu Qerê Carseme ve Hewtemal geleneği ve ritüelleri baharı karşılamak, koca bir yılın sıkıntılarından kurulduğumuz için yere secde eden darr u berr ile mir mılawun ile sevinmektir, çıla yakarak, niaz dagitarak, kutsal suyu icerek ve evlerimize bereket dilemek, bir zamanlar tek geçim kaynağımız hayvanlarımiza ve ağıllarına serperek, dua ederek şükür ederek, bereket ve rızık dilemektir. Bu yönüyle de "yeni bir yıla girmek" demektir. Zaten Isa' da dünkü çocuk değil mi. Hiç olur mu kar kış ortasında "sera newuye-yeni yıl"! Olmaz; biz Dêsim Kırmanc toplumunun yeni yılı-sera newuye si de 21 Mart ekinoksa denķ gelen 8-9 Mart tarihidir. Buna biz bu sebeple "NEWE MARTİ" demişiz. Hewtemal de bunun bir parçası ve sürecidir...